.jpg)
Het was vroeg in de ochtend in mei toen ik een brief ontving van PensionStat. De brief zag er sober uit en bevatte een aantal nieuwsberichten die allemaal betrekking hadden op Belgische pensioenen - een stormachtig onderwerp. Een ervan deed mijn wenkbrauwen fronsen. Het aantal mensen met een minimumpensioen steeg tussen januari 2019 en januari 2023 met 38,5%, een gemiddelde stijging van 9,62% per jaar. Hoe verklaar je dat?
Geduld. Eerst even wat achtergrondinformatie. Wat is het gegarandeerde minimumpensioen? Het is een gegarandeerd minimumpensioen waarop iedereen recht heeft die aan een aantal loopbaanvoorwaarden voldoet, zoals beschreven op de website van de Federale Pensioendienst. Zoals de FOD Pensioenen uitlegt, “voor iemand met een volledige loopbaan van 45 jaar bedraagt het gegarandeerde minimum voor een ouderdomspensioen berekend tegen het eenheidstarief momenteel (maart 2024) € 1.738,54 bruto per maand”. Ambtenaren hebben echter recht op een “minimumpensioensysteem dat verschilt van dat van werknemers en zelfstandigen, zowel wat betreft de toegangsvoorwaarden als de berekening”. Ons artikel bekijkt daarom alleen de cijfers voor werknemers en zelfstandigen, behalve wat betreft het totale aantal Belgische gepensioneerden (inclusief het totale aantal minimumpensioengerechtigden).
- Van de 2.346.654 Belgische gepensioneerden ontvangen 905.300 (38,6%) een minimumpensioen;
- 58% van degenen die een minimumpensioen ontvangen zijn vrouwen, hoewel zij 52% van de gepensioneerden uitmaken;
- In januari 2023 ontving een gepensioneerde met een minimumpensioen een gemiddeld wettelijk pensioeninkomen van €1.574;
- De pensioenbedragen zijn aanzienlijk lager voor gepensioneerden die in het buitenland wonen en voor mensen die niet de Belgische nationaliteit hebben;
- Tussen 2019 en 2023 zullen de jaarlijkse uitgaven voor pensioenen voor gepensioneerden die een minimumpensioen ontvangen met 81% zijn gestegen. Voor gepensioneerden die geen minimumpensioen ontvangen, bedraagt de stijging slechts 23%;
- Het aantal mensen dat een minimumpensioen ontvangt, stijgt tussen januari 2019 en januari 2023 met 38,5%, een gemiddelde stijging van 9,62% per jaar.
1. Het regeringsakkoord van september 2020 bepaalt dat “het minimumpensioen geleidelijk zal worden verhoogd tot 1.500 euro netto voor een volledige loopbaan”;
2. De minimumpensioenen zijn tussen 2021 en 2024 elk jaar in januari met 2,65% gestegen;
3. De gebruikelijke tweejaarlijkse verhogingen binnen de sociale enveloppe (+5% over vijf jaar);
4. De 9 indexaties (van telkens 2%) tussen begin 2019 en november 2023.
Tussen begin 2019 en november 2023 steeg het gegarandeerde minimumpensioen (in de regelingen voor werknemers en zelfstandigen voor mensen met een volledige loopbaan van 45 jaar) met 35,8%.
Dat is mooi, maar het verklaart niet volledig de sterke stijging van het aantal gepensioneerden dat recht heeft op het gewaarborgd minimumpensioen. De FOD Pensioenen voegt eraan toe dat “meer en meer mensen een pensioenbedrag hebben dat, afhankelijk van hun loopbaan, lager is dan het gegarandeerde minimumpensioen, en bijgevolg hun bedrag verhoogd zien tot het gegarandeerde minimumpensioenbedrag, opnieuw afhankelijk van de lengte van hun loopbaan”. Als gevolg hiervan vallen steeds meer mensen met kleine pensioenen onder het gegarandeerde minimumpensioen.
Het zij zo. Laten we het nu hebben over de kosten. Jean Hindriks, eminent professor economie en onderzoeker aan de UCLouvain, legde in 2019 uit dat “wanneer we de stijging van de jaarlijkse uitgaven sinds 2007 analyseren, we een groei zien van 14,6 miljard sinds 2007 (een stijging van 75%). We stellen echter vast dat 51 procentpunt (p.p).p. toe te schrijven is aan de stijging van het gemiddelde pensioen, 15 p.p. is toe te schrijven aan de stijging van het aantal gepensioneerden, en het saldo (9 p.p.) is het resultaat van het product van de twee. Concreet betekent dit dat bijna 11 miljard kan worden toegeschreven aan de herwaardering van de pensioenen, terwijl 3,6 miljard kan worden toegeschreven aan de vergrijzing” (Hindriks & Baurin, 2019). Sindsdien is er niets gedaan om het pensioenstelsel ingrijpend te hervormen, ondanks de urgentie van de zaak.
De oplossing? Die zou deels liggen in dynamische indexatie op basis van een elk jaar vastgestelde herwaarderingscoëfficiënt. Bovendien zouden in dit model hoge pensioenen minder indexatie krijgen (of zelfs helemaal geen) en lage pensioenen meer indexatie, waarbij meer in aanmerking wordt genomen. We moeten ons dus zorgen maken over de eerlijkheid van een dergelijk model, om te voorkomen dat kleine pensioenen grotere pensioenen inhalen. Er moet een goed evenwicht gevonden worden.
Let op: dit gegarandeerde minimumpensioen mag niet worden verward met de Inkomensgarantei voor Ouderen (IGO), die geen ouderdomspensioen is maar een toelage! In de praktijk kunnen mensen met een inkomen onder de IGO-drempel (1.549,42 euro bruto per maand voor alleenstaanden; 1.032,95 euro bruto per maand voor samenwonenden, op 01.05.2024) dankzij deze uitkering een aanvulling of een volledige uitkering krijgen, mits ze aan bepaalde voorwaarden voldoen en aan bepaalde verplichtingen (onderzoek van de bestaansmiddelen) voldoen.
- Hindriks J., Baurin A. (2019). Financiering van de pensioenen en de individuele pensioenrekening, Belgisch Tijdschrift voor Sociale Zekerheid, 2/2019, Brussel, pp. 333-356. URL : https://socialsecurity.belgium.be/sites/default/files/content/docs/nl/publicaties/btsz/2019/btsz-2019-2-financiering-van-de-pensioenen-en-de-individuele-pensioenrekening-nl.pdf, geraadpleegd op 28/05/2024.
- Hindriks, J. Collot L. (2024). Soutenabilité sociale des pensions: compenser une pénibilité et longévité inégales. Regards Economiques, n°183, URL: https://www.regards-economiques.be/images/reco-pdf/reco_237.pdf, geraadpleegd op 28/05/2024 (alleen in het frans).